15/08/2025
Bài viết tham khảo giúp hiểu rõ hơn về JEV và mối nguy lây sang người từ muỗi nên không lo lắng vì kg lây trưc tiếp.
Viêm não Nhật Bản trên heo và mối liên hệ truyền lây sang người
1. Đặc điểm viêm não Nhật Bản trên heo
• Viêm não Nhật Bản (Japanese encephalitis - JEv) là bệnh do virus JEv gây ra, thuộc nhóm Flavivirus, lây truyền chủ yếu qua muỗi Culex. Heo là vật chủ tăng sinh cực kỳ quan trọng, gây ảnh hưởng lớn đến dịch tễ học của bệnh ở người.swinehealth+2
• Ở heo trưởng thành không mang thai, bệnh thường không có biểu hiện rõ. Tuy nhiên, heo mang thai nhiễm virus trước 60–70 ngày của thai kỳ thường gây sảy thai, đẻ non, thai bị tiêu hoặc thai yếu. Các biểu hiện lâm sàng ở heo con chủ yếu là dấu hiệu thần kinh như run cơ, co giật.agriculture+4
• Heo đực giống nhiễm bệnh có thể bị giảm khả năng sinh sản, tinh trùng yếu, phù nề tinh hoàn và tạm thời vô sinh.dpi.nsw+1
• Bệnh lý tổn thương hệ thần kinh trung ương có thể phát hiện qua mô bệnh học não và tủy sống, đặc trưng bởi viêm màng não, viêm não, tăng sản tế bào thần kinh đệm (gliosis).pmc.ncbi.nlm.nih
2. Mối liên hệ truyền lây sang người
• Chu trình truyền bệnh bao gồm muỗi Culex hút máu từ heo hoặc chim lội nước nhiễm virus, rồi truyền sang người. Heo là loài tăng sinh virus (amplifying host) vì có thể phát triển nồng độ virus cao trong máu, thúc đẩy phát tán virus ra môi trường.bsmiab+4
• Người là vật chủ cuối (dead-end host): Sau nhiễm virus, nồng độ virus không cao đủ để có thể truyền lại cho muỗi tiếp tục lây lan nên không duy trì chu trình.who+1
• Mọi trường hợp bùng phát dịch ở người thường ghi nhận sau khi có sự lan truyền mạnh virus ở quần thể heo gần khu dân cư. Do đó, sự tiếp xúc gần giữa chuồng heo với khu dân cư làm tăng nguy cơ lây nhiễm.sciensano+2
3. Khuyến cáo cần tránh và biện pháp phòng ngừa truyền lây từ heo sang người
Khuyến cáo cần tránh
• Không để chuồng heo gần khu nhà dân, đặc biệt là gần trường học, nhà trẻ.cabidigitallibrary+2
• Tránh tích nước đọng và ao tù quanh chuồng heo, vì đây là nơi phát sinh ổ muỗi Culex.swinehealth
• Không cho trẻ em hoặc người chưa được tiêm phòng tiếp xúc trực tiếp với heo trong vùng có dịch.
• Không di chuyển heo bệnh, chưa được kiểm soát dịch bệnh sang khu vực mới.
Giải pháp kiểm soát và phòng ngừa
• Kiểm soát muỗi truyền bệnh: Dọn dẹp môi trường, diệt muỗi, che chắn chuồng heo bằng lưới và màn, sử dụng hóa chất diệt muỗi khi cần thiết.swinehealth
• Giám sát chẩn đoán: Sử dụng các phương pháp xét nghiệm như phân lập virus, RT-PCR, ELISA phát hiện kháng thể IgM/IgG trong máu hoặc dịch não tủy; miễn dịch mô học trên mô não đề xuất bởi WOAH.woah+1
• Cách ly và giám sát động vật nhiễm/ nghi nhiễm: Loại bỏ/ cách ly heo nghi nhiễm để tránh tiếp xúc với người và vật chủ khác.bsmiab
4. Giải pháp xét nghiệm và tiêm phòng vaccine cho bệnh này trên heo
Chẩn đoán
• Các tiêu chuẩn chẩn đoán JEv ở heo (WOAH, quốc tế):dpi.nsw+1
o Phân lập virus và xác định bằng phương pháp miễn dịch học.
o RT-PCR phát hiện nucleotide đặc hiệu virus JEv.
o ELISA phát hiện kháng thể đặc hiệu (IgM/IgG); hiệu giá kháng thể HI ≥1:20 sau chủng ngừa/vật nhiễm.woah
o Xét nghiệm trên mô bệnh học kết hợp miễn dịch mô học phát hiện antigen virus.
Tiêm phòng vaccine
• Vaccine cho heo hiện có gồm vaccine bất hoạt và vaccine virus sống giảm độc lực, sản xuất theo quy trình kiểm soát nghiêm ngặt (WOAH, WHO):jircas+2
o Thường dùng vaccine sống giảm độc lực cho heo con trên 1 tháng tuổi, chưa có kháng thể mẹ truyền.
o Vaccine phải đảm bảo an toàn cho heo mẹ mang thai, không gây nhiễm bào thai, không truyền ngược cho muỗi vector hoặc người.jircas+1
• WHO khuyến cáo tiêm phòng JEv cho heo ở khu vực có nguy cơ cao, đặc biệt vùng gần khu dân cư hoặc dịch tễ của JE ở người.immunisationhandbook.health+1
________________________________________
Kết luận
Viêm não Nhật Bản là bệnh có ý nghĩa lớn đối với sức khỏe cộng đồng và ngành chăn nuôi heo. Đề phòng nguy cơ truyền lây sang người bằng kiểm soát môi trường, chuồng trại, tăng cường tiêm vaccine và giám sát xét nghiệm chủ động là giải pháp quan trọng, cần phối hợp đa ngành giữa thú y, y tế và cộng đồng. Chỉ sử dụng các phương pháp phòng chống, xét nghiệm và vaccine theo khuyến cáo từ WHO, WOAH và các tổ chức uy tín toàn cầu để đảm bảo an toàn sinh học và hiệu quả phòng bệnh.swinehealth+3
theo dõi
Tài liệu tham khảo
1.https://www.swinehealth.org/wp-content/uploads/2024/09/shic-factsheet-JEV-June2024.pdf
2. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/japanese-encephalitis
3. https://www.cabidigitallibrary.org/doi/full/10.1079/cabicompendium.78461
4. https://agriculture.vic.gov.au/biosecurity/animal-diseases/important-animal-diseases/japanese-encephalitis/japanese-encephalitis-information-for-vets-pigs
5. https://www.woah.org/en/disease/japanese-encephalitis/
6.https://www.dpi.nsw.gov.au/__data/assets/pdf_file/0013/1431400/Procedure-Management-of-JE.pdf
7. https://agriculture.vic.gov.au/biosecurity/animal-diseases/important-animal-diseases/japanese-encephalitis/japanese-encephalitis-in-pigs
8. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11596907/
9. https://www.bsmiab.org/jabet/178-1541252802-a-brief-review-on-japanese-encephalitis-in-swine-with-its-diagnostic-strategies
10.https://www.sciensano.be/sites/default/files/1-s2.0-s0147957124000663-main.pdf
www.sciensano.be
11.https://www.swinehealth.org/wp-content/uploads/2021/07/shic-factsheet-JEV-2021Jul25.pdf
12.https://www.woah.org/fileadmin/Home/fr/Health_standards/tahm/3.01.10_JEV.pdf
13.https://www.jircas.go.jp/sites/default/files/publication/jarq/09-1-052-059_0.pdf
14. https://cdn.who.int/media/docs/default-source/biologicals/vaccine-quality/japanese-encephalitis-vaccine-live-attenuated6d7551e8-13d6-4d56-b675-675005dc844a.pdf?sfvrsn=b82c88c6_1&download=true
15. https://immunisationhandbook.health.gov.au/contents/vaccine-preventable-diseases/japanese-encephalitis
16. https://www.frontiersin.org/journals/veterinary-science/articles/10.3389/fvets.2025.1534114/full
17.https://www.woah.org/app/uploads/2025/03/a-ahg-japanese-encephalitis-nov-2024.pdf
18.https://www.aphis.usda.gov/sites/default/files/japanese-enceph-disease-strat.pdf
19.https://www.health.gov.au/sites/default/files/2023-06/joint-national-japanese-encephalitis-virus-outbreak-response-plan.pdf
20. https://cdn.who.int/media/docs/default-source/biologicals/vaccine-standardization/japanese-encephalitis-(je)/je-recommendations_trs_980_annex_7.pdf?sfvrsn=a53157c8_3&download=true
