24/03/2025
Ćwierkanie wróbelków mówi nam że już wiosna!
Wróbel domowy (Passer domesticus) to jeden z najbardziej rozpoznawalnych ptaków na świecie. Niewielki, krępy, z charakterystycznym, ćwierkającym głosem, towarzyszy człowiekowi od tysięcy lat. Jego dzieje nierozerwalnie splatają się z historią ludzkiej cywilizacji – od pierwotnych osad rolniczych po współczesne metropolie.
Przodkowie dzisiejszego wróbla prawdopodobnie po raz pierwszy związali się z człowiekiem na terenach Azji Mniejszej lub Persji około 10 tysięcy lat temu. To właśnie tam, wraz z rozwojem rolnictwa, znaleźli stałe źródło pożywienia i schronienia. Wkrótce podążyli za ludźmi, rozprzestrzeniając się niemal na każdy kontynent. Dzięki niezwykłej zdolności adaptacji wróbel skolonizował zarówno obszary miejskie, jak i wiejskie, preferując jednak tereny zasiedlone przez ludzi – podwórka, sady, place miejskie i parki.
Wróbel domowy to ptak krępy, z dużą głową i średniej długości ogonem. Samce w szacie godowej wyróżniają się czarnym „śliniakiem” na piersi, którego wielkość świadczy o ich kondycji i atrakcyjności. Jesienią ich upierzenie nieco traci kontrast, a barwy stają się bardziej stonowane. Samice i młode są skromniej ubarwione - dominują u nich odcienie szarości i brązu.
Ptaki te są niezwykle towarzyskie i głośne. Ich ćwierkanie, choć z pozoru chaotyczne, to skomplikowany system komunikacyjny, którym informują się nawzajem o niebezpieczeństwach, pożywieniu czy granicach prywatności. Wróble żyją w zwartym sąsiedztwie - odpoczywają razem, wspólnie żerują i nocują w kępach krzewów lub w gęstych koronach drzew.
Wróble łączą się w pary, ale są to związki raczej luźne, pozamałżeńskie epizody są u nich na porządku dziennym. Są niezwykle plastyczne w wyborze miejsc na gniazda – zakładają je wszędzie tam, gdzie mogą; w szczelinach budynków, w latarniach ulicznych, pod dachami czy w budkach lęgowych. Ich gniazda często mają kulisty kształt, co w przeszłości zapewniało ochronę przed słońcem i chłodem.
Gatunek ten wyprowadza kilka lęgów ( do czterech!) w ciągu roku. Obie płcie uczestniczą w budowie gniazda, wysiadywaniu jaj i karmieniu piskląt. Choć młode szybko osiągają dojrzałość płciową (około pół oku), to pierwsze lęgi najmłodszych osobników rzadko kończą się sukcesem.
Pomimo że wróbel wydaje się wszechobecny, w wielu rejonach Europy jego populacja dramatycznie spada. Powodem są zmiany w krajobrazie miejskim - wycinanie krzewów, nadmierne koszenie trawników i nowoczesne metody ocieplania budynków, które ograniczają dostępność miejsc do gniazdowania.
Historia zna też przypadki celowego tępienia wróbli. Najbardziej dramatycznym przykładem była akcja prowadzona w Chinach w latach 50. XX wieku. Mao Zedong uznał, że ptaki te przyczyniają się do strat w plonach, i zarządził ich masową eksterminację. W krótkim czasie wróble niemal całkowicie zniknęły z chińskiego krajobrazu. Efekt był katastrofalny -pozbawione naturalnego wroga owady, zwłaszcza szarańcza, rozmnożyły się do niekontrolowanego poziomu, powodując klęskę głodu, która pochłonęła miliony ludzkich istnień.
Wróbel to ptak, który na stałe wpisał się w naszą codzienność. Jego obecność przypomina, że natura potrafi doskonale odnaleźć się w świecie ludzi - dopóki my sami jej na to pozwalamy. Dlatego warto zadbać o miejsca, które sprzyjają jego przetrwaniu - sadzić krzewy, nie wypuszczać bez nadzoru kotów do ogródków i na podwórka Bo czy ktoś wyobraża sobie ciszę w mieście bez radosnego wróblowego ćwierkania?
📸Cezary Korkosz, wróbel