17/07/2025
🧬 𝗖𝘇𝘆 𝗧𝘄𝗼́𝗷 𝗽𝗶𝗲𝘀 𝗺𝗮 𝗻𝗮𝗽𝗿𝗮𝘄𝗱𝗲̨ 𝘁𝘆𝗹𝗲 𝗹𝗮𝘁, 𝗶𝗹𝗲 𝗺𝗼́𝘄𝗶 𝗺𝗲𝘁𝗿𝘆𝗸𝗮? 𝗦𝗽𝗿𝗮𝘄𝗱𝘇́𝗺𝘆, 𝗰𝗼 𝗺𝗼́𝘄𝗶 𝗻𝗮𝘂𝗸𝗮 𝗼 𝘀𝘁𝗮𝗿𝘇𝗲𝗻𝗶𝘂 𝘀𝗶𝗲̨ 𝗽𝘀𝗼́𝘄.
Wiek psa to nie tylko metryka ani przelicznik „jeden rok psa = siedem ludzkich”. Naukowcy coraz częściej badają wiek biologiczny – czyli to, jak naprawdę starzeje się organizm, niezależnie od tego, co pokazuje kalendarz. Istnieje nawet matematyczny model przeliczania wieku psa na wiek ludzki na podstawie zmian epigenetycznych. Wzór wygląda tak:
ludzki wiek psa = 16⋅ln (wiek psa w latach) + 31
Dzięki temu można lepiej oszacować, jak bardzo starzeje się organizm psa, zamiast korzystać z przestarzałego przelicznika „1 = 7”.
🔎 𝗔𝗿𝘁𝘆𝗸𝘂ł 𝗠𝗮𝗿𝗸𝗲𝗿𝘀 𝗼𝗳 𝗯𝗶𝗼𝗹𝗼𝗴𝗶𝗰𝗮𝗹 𝗮𝗴𝗲 𝗶𝗻 𝗱𝗼𝗴𝘀 (Zemko i wsp. 2025) pokazuje, że psy mogą być znakomitym modelem badań nad starzeniem się, zarówno dla weterynarii, jak i medycyny ludzkiej. Dzięki wspólnemu środowisku życia, kontaktom społecznym i stylowi życia, procesy biologiczne zachodzące u psów mają wiele wspólnego z tymi u ludzi.
Jak poznać psi wiek biologiczny? Naukowcy przyjrzeli się dziesiątkom biomarkerów – czyli wskaźników starzenia się – i podzielili je na 7 głównych grup:
𝗭𝗲𝗴𝗮𝗿 𝗲𝗽𝗶𝗴𝗲𝗻𝗲𝘁𝘆𝗰𝘇𝗻𝘆 – 𝘇𝗺𝗶𝗮𝗻𝘆 𝗺𝗲𝘁𝘆𝗹𝗮𝗰𝗷𝗶 𝗗𝗡𝗔:
psy, podobnie jak ludzie, mają tzw. epigenetyczny zegar, który zmienia się z wiekiem. Umożliwia on precyzyjne oszacowanie wieku komórkowego. Co ciekawe, powstał nawet wspólny model zegara epigenetycznego dla ludzi i psów, który pozwala na badania porównawcze międzygatunkowe.
𝗧𝗲𝗹𝗼𝗺𝗲𝗿𝘆 – 𝘀𝘁𝗿𝘂𝗸𝘁𝘂𝗿𝘆 𝗻𝗮 𝗸𝗼𝗻́𝗰𝗮𝗰𝗵 𝗰𝗵𝗿𝗼𝗺𝗼𝘀𝗼𝗺𝗼́𝘄, 𝗸𝘁𝗼́𝗿𝗲 𝗽𝗲ł𝗻𝗶𝗮̨ 𝗳𝘂𝗻𝗸𝗰𝗷𝗲̨ 𝗼𝗰𝗵𝗿𝗼𝗻𝗻𝗮̨:
skracają się z wiekiem – i u psów dzieje się to aż 10 razy szybciej niż u ludzi. Telomery są silnie powiązane z długowiecznością. Krótsze telomery = większe ryzyko chorób serca i słabsza odporność.
𝗨𝗸ł𝗮𝗱 𝗼𝗱𝗽𝗼𝗿𝗻𝗼𝘀́𝗰𝗶𝗼𝘄𝘆 𝗶 𝘀𝘁𝗮𝗻𝘆 𝘇𝗮𝗽𝗮𝗹𝗻𝗲
wiek to nie tylko siwe włosy (albo siwa kufa), ale też tzw. „inflammageing” – czyli przewlekły, cichy stan zapalny w organizmie. U starszych psów w badaniach krwi zaobserwować można:
• spadek liczby limfocytów CD4+ i CD8+,
• zmiany w proporcjach immunoglobulin,
• wzrost białek ostrej fazy i globulin.
Niektóre wskaźniki jak IL-6, TNF-α czy CRP, choć mogą sygnalizować stan zapalny, to ich poziom zależy także od rasy psa, płci, a nawet przebytej kastracji.
𝗣𝗮𝗿𝗮𝗺𝗲𝘁𝗿𝘆 𝗸𝗿𝘄𝗶 𝗶 𝗺𝗲𝘁𝗮𝗯𝗼𝗹𝗶𝘇𝗺𝘂:
z wiekiem u psów spada poziom glukozy, rośnie ALT i poziom cholesterolu. Spada też poziom adiponektyny – hormony białkowe produkowane przez adipocyty (komórki tłuszczowe), które wpływają na poziom glukozy i regulują metabolizm tłuszczu w organizmie. Adiponektyny hamują także produkcję prozapalnych cytokin (np. TNF-α, IL-6). Pojawia się więcej wolnych kwasów tłuszczowych, a insulina – zamiast spadać – wzrasta. Wbrew pozorom zbyt wysoki poziom adiponektyn jest również niekorzystny – u psów z kacheksją można właśnie taki zaobserwować.
𝗞𝗿𝘂𝗰𝗵𝗼𝘀́𝗰́ (𝗳𝗿𝗮𝗶𝗹𝘁𝘆) – 𝗰𝘇𝘆𝗹𝗶 𝘀ł𝗮𝗯𝗻𝗶𝗲̨𝗰𝗶𝗲 𝗼𝗿𝗴𝗮𝗻𝗶𝘇𝗺𝘂
tak jak u ludzi, u psów można mierzyć kruchość/wątłość – np. przez ocenę masy mięśniowej, tolerancji wysiłku, aktywności, jakości sierści, chodu. Psy które ocenia się źle w powyżej 2 kryteriach żyją nawet 4 razy krócej w porównaniu do zwierząt w lepszej kondycji.
𝗔𝗸𝘁𝘆𝘄𝗻𝗼𝘀́𝗰́ 𝗳𝗶𝘇𝘆𝗰𝘇𝗻𝗮 𝗶 𝗸𝗼𝗻𝗱𝘆𝗰𝗷𝗮
starsze psy poruszają się wolniej, trudniej im się rozruszać po dłuższym leżeniu. Z pomocą właścicieli można monitorować mobilność – np. za pomocą prób spacerowych, pomiarów mięśni lub aktywności rejestrowanej czujnikami.
𝗙𝘂𝗻𝗸𝗰𝗷𝗲 𝗽𝗼𝘇𝗻𝗮𝘄𝗰𝘇𝗲
czyli psie „demencje” – tzw. Canine Cognitive Dysfunction (CCD). Zmiany w zachowaniu (dezorientacja, apatia, nocne czuwanie, lęki, zapominanie) są wczesnymi sygnałami. Mierzy się je m.in. skalą zaburzeń poznawczych. W badaniach wykazano też, że poziom białka NF-L rośnie z wiekiem i może być istotnym markerem degeneracji mózgu.
🐕 Co z tego wynika?
Psy starzeją się jak ludzie – biologicznie, systemowo, emocjonalnie. Ich wiek należy oceniać nie tylko „z metryki”, ale i z krwi, zachowania i kondycji. Odpowiednio wcześnie zauważone sygnały mogą pomóc spowolnić procesy starzenia – dzięki zastosowaniu odpowiedniej diety, suplementacji oraz aktywności fizycznej i umysłowej można realnie poprawić komfort życia starszych psów. Regularna opieka weterynaryjna, wsparcie układu nerwowego, stawów i jelit to podstawa psiej geriatrii. Co ciekawe – psy są idealnym modelem do badań nad starzeniem się ludzi, bo dzielą z nami codzienność, środowisko i nawyki. Obserwując, jak starzeją się psy, możemy uczyć się, jak lepiej wspierać nie tylko ich, ale i siebie.
Źródlo grafiki i opracowany tekst: Zemko, P., Canevelli, M., Pavanello, S., Cesari, M., Bonsembiante, F., Campisi, M., Banzato, T. 2025. Markers of biological age in dogs. Ageing Research Reviews, 102814.
