23/05/2025
Ethisch leven met honden: drie kernwaarden voor de relatie tussen mens en hond.
Vertaald door Alfred Ballast
Ethisch samenleven met honden gaat niet alleen over het juiste voer geven, voldoende beweging of regelmatige controles door de dierenarts – hoewel al deze dingen belangrijk zijn. Het gaat om het opbouwen van betekenisvolle, wederzijdse relaties die honden respecteren als wezens met gevoel en met hun eigen behoeften, verlangens, voorkeuren en met een eigen emotioneel leven. Terwijl we ons voorbereiden op de gedeelde, en soms chaotische, ruimte van het leven tussen mens en hond, helpt het om deze toewijding te vertalen naar drie essentiële spelregels voor de onderlinge interactie: Collaboration (Samenwerking), Curiosity (Nieuwsgierigheid) en Care (Zorg). Deze drie C's bieden een moreel en relationeel kompas voor een goede omgang met honden.
1. Samenwerking: leven over verschillen heen
De eerste regel – en de meest over het hoofd geziene – is dat elke relatie tussen mens en hond een delicate, evoluerende vorm van samenwerking is. Honden werken ongelooflijk hard om in onze wereld te leven. Ze leren aan de lijn te lopen, negeren hun instinct om eekhoorns te achtervolgen, tolereren harde geluiden en vreemde geuren, en onderdrukken zelfs hun behoefte om te blaffen, te graven, rond te zwerven of te kauwen. Dit zijn geen kleine offers; ze vertegenwoordigen een diepgaande aanpassing van de kant van de hond. Ethische relaties vereisen dat we die inspanning beantwoorden door óns leven en ónze verwachtingen aan te passen aan de soortspecifieke behoeften van de hond.
Antropoloog Anna Tsing schrijft dat "in leven blijven – voor elke soort – leefbare samenwerkingen vereist." Wanneer we met honden leven, leven we over de verschillen tussen soorten heen. Dat betekent dat we conflicten moeten oplossen, moeten reageren op wrijving en moeten komen tot wat dierenarts- gedragsdeskundige Karen Overall "onderhandelde schikkingen" noemt. In plaats van te proberen onze honden te "repareren" wanneer er iets misgaat, zouden we ons kunnen afvragen: Wat proberen ze ons te vertellen? In welke behoefte proberen ze te voorzien? Welke verwachting van mij wordt op de proef gesteld?
De meeste "probleemgedragingen" bij honden – zoals blaffen, graven, aan de lijn trekken of angst voor vuurwerk – zijn geen tekenen van een gebroken dier. Het zijn tekenen van een discrepantie tussen de aard van de hond en onze verwachtingen. Deze gedragingen zijn vaak natuurlijk en gezond voor honden, maar lastig of verwarrend voor mensen. Als we dat begrijpen, kunnen we onze honden niet langer zien als obstakels die we in goede banen moeten leiden, maar als partners met wie we een gezamenlijk leven kunnen creëren.
Samenwerking betekent ook erkennen dat wij niet de enige experts of autoriteitsfiguren zijn. Honden leren van ons, jazeker – maar wij kunnen ook van hen leren. Goed samenleven vereist open communicatie, geduld en de nederigheid om toe te geven wanneer we onze metgezel verkeerd hebben begrepen.
2. Nieuwsgierigheid: openstaan voor het onbekende
Nieuwsgierigheid is de tweede regel van interactie – en de regel die zowel samenwerking als zorg stimuleert. Zonder nieuwsgierigheid kunnen onze relaties met honden statisch worden. We gaan ervan uit dat we weten wat onze honden willen, wat ze voelen en wat ze nodig hebben. Maar is dat wel zo?
In de documentaire My Octopus Teacher bouwt filmmaker Craig Foster een opmerkelijke relatie op met een wilde octopus door middel van simpele, aanhoudende observatie. Hij duikt dagelijks in haar wereld, bestudeert haar gedrag en laat haar zich op haar eigen tempo openbaren. Het punt is hier niet om honden met octopussen te vergelijken, maar om de transformerende kracht van diepe, open nieuwsgierigheid te benadrukken.
Wanneer we onze honden met deze openheid benaderen, ontsluiten we de mogelijkheid om ze niet alleen als huisdieren te zien, maar als individuen met een rijk innerlijk leven. We merken de kleine dingen op: hoe ze hun omgeving verkennen, hoe ze reageren op subtiele signalen, wat hen vreugde of ongemak bezorgt. Nieuwsgierigheid helpt ons niet alleen te begrijpen wát onze honden doen, maar ook wáárom ze het doen.
Het stelt ons ook in staat om onze reacties te onderzoeken. Wanneer we frustratie voelen – door een kapotte schoen, een blafpartij, een angstige reactie – kunnen we even stilstaan en ons afvragen: Wat voel ik nu en waarom? Welke aannames heb ik over de bedoelingen van mijn hond? Nieuwsgierigheid zet conflict om in onderzoek. Het helpt ons om open en empathisch te blijven, en bereid om te leren.
3. Zorg: de morele verantwoordelijkheid van relaties
Ten slotte is de derde en misschien wel meest fundamentele regel zorg. Vanaf het moment dat we een hond in huis halen, gaan we een verantwoordelijkheidsrelatie aan. Filosoof Nel Noddings definieert een "zorgrelatie" als een relatie die geworteld is in "ontvankelijkheid, verbondenheid en responsiviteit". Zorgen betekent niet alleen voorzien in fysieke behoeften; het betekent actief en liefdevol aandacht besteden aan het emotionele en sociale welzijn van een ander.
Als we met honden leven, moeten we niet alleen vóór ze zorgen, maar ook mét ze. We moeten opmerken wanneer ze gestrest zijn, wanneer hun behoeften veranderen, wanneer ze ons iets proberen duidelijk te maken. We moeten ruimtes creëren – letterlijk en emotioneel – die hun welzijn ondersteunen. Dit kan betekenen dat we onze huizen veiliger en interessanter maken vanuit het perspectief van een hond: gebruik lopers op de vloer om uitglijden te voorkomen, zet luide muziek uit die gevoelige oren overbelast, of bied gewoon rustig gezelschap.
Zorg is ook wederzijds. Honden zorgen vaak voor ons op manieren die we nauwelijks opmerken – door emotionele steun te bieden, door zich aan te passen aan onze stemmingen, door ons te beschermen of te troosten. Een zorgzame relatie erkent deze wederzijdse responsiviteit. Het maakt de hond niet tot een afhankelijk object van liefdadigheid, maar tot een subject dat ook geeft en ontvangt.
Natuurlijk heeft niet ieder mens de plicht om voor elke hond te zorgen. Maar we zijn allemaal geroepen om met compassie te handelen. Voor de honden die we in huis nemen, is onze plicht duidelijk: we moeten ze een leven bieden waarin ze zich als hond kunnen ontwikkelen, niet alleen als huisdier. Voor de honden die buiten onze directe zorg vallen – honden in asielen, op straat of in gevaarlijke situaties – hebben we misschien geen persoonlijke plicht, maar we kunnen wel handelen uit compassie en solidariteit.
De hond omarmen in de hond
Ethische relaties met honden zijn niet alleen gebaseerd op controle, gemak of training. Ze zijn gebaseerd op de voortdurende inspanning om samen te werken, nieuwsgierig te zijn en te zorgen. Deze drie C's vereisen dat we onze mindset veranderen: verschillen omarmen, dominantie loslaten en onszelf toe te staan te veranderen door de ervaring van het leven met een andere diersoort.
Ethisch met honden leven betekent ze hond laten zijn – hun geblaf, hun vacht, hun plezier in het rollen in het gras of eindeloos aan een boom snuffelen vieren. Het betekent ruimte maken in onze huizen, in onze routines en in ons hart; niet alleen voor een huisdier, maar voor een partner in een gedeeld leven. Door samenwerking, nieuwsgierigheid en zorg stellen we onszelf open voor de mogelijkheid om de honden die onze wereld delen echt te kennen en door hen gekend te worden.
Belangrijkste punten:
- Bouw een gezamenlijk leven op met je hond door wederzijdse aanpassing en teamwerk.
- Blijf nieuwsgierig: observeer, leer en groei samen met je hond.
- Reageer op de behoeften van je hond met empathie, niet met aannames.
- Ethische zorg betekent dat je het karakter van je hond respecteert.
Jessica Pierce, PhD, is bio-ethicus en schrijver. Ze is verbonden aan het Center for Bioethics and Humanities van het University of Colorado Anschutz Medical Center.
21 mei 2025.
Referenties:
Geïnspireerd op mijn boek ‘Who's a Good Dog? And How to Be a Better Human’. University of Chicago Press, 2023.
Pierce, J. (2023). Who’s a good dog? And How to Be a Better Human. University of Chicago Press.
Ehrlich, P., & Reed, J. (Directors). (2020). My Octopus Teacher [Documentary]. Netflix.
Noddings, N. (1984). Caring: A feminine approach to ethics and moral education. University of California Press.
Tsing, A. L. (2015). The mushroom at the end of the world: On the possibility of life in capitalist ruins. Princeton University Press.
https://www.psychologytoday.com/us/blog/all-dogs-go-to-heaven/202505/living-ethically-with-dogs
