04/05/2024
Цагаан баавгай.
(Ursus maritimus). Араатны баг. Баавгайн овгийн хамгийн том төлөөлөгчийн нэг. Хүрэн баавгайнаас 600000 жилийг өмнө салсан гэж үздэг.
Тархац нутаг нь Арктикийг тойрсон арал, эх газрын эрэг хөвөө газар.
Биеийн урт нь 3 м. Сэрвээгээрээ 1.2 м. Жин нь 1 тн хүрдэг. Яг амьдрал дээр 600 кг жинтэй, 2.4 м өндөр маахай ховор тааралддаг. Эвш нь 20% жижиг. Баренцын тэнгисийн цагаан баавгай биерхүү байдаг бол Шпицберген арлын баавгайнууд харьцангуй жижиг. Хүмүүн бид л цагаан баавгай, хүрэн баавгай хоёрыг хооронд нь хэмжээгээр нь өрсөлдүүлж аль нэгийг нь том болгохын төлөө тэмцдэг. Харин 1964 онд Англиас цагаан баавгайн эрмэл өвгийн тавхайн яс олдож, тэр нь 4 м өндөр, 1,2 тн жинтэй байсан нь тодорхой болж. Ер нь цагаан баавгайн ойрын хамаатан нь хүрэн баавгай. Хоорондоо эрлийзэж, цаашид үржих чадвартай үр төл өгдөг аж.
Урт хүзүү, хавтгай, жижигэвтэр толгой, жижиг чих, 30 см шахуу диаметртэй том тавхай, гэрэлд цайран харагдах үс нь энэ амьтны имиж. Уг нь баавгайн арьс нь хар өнгөтэй боловч гэрлийн хугаралаас болж цагаан харагдах өнгөгүй үстэй аж. Энэ үс нь дотроо агаараар дүүрэн байдаг. Арьсан доороо 10-13 см зузаан өөхөн давхрагатай тул -45° хэмийн хүйтнийг ажрахгүй.
Моногами. Хааяадаа идэш тэжээл цуг хайдаг хоёр маахай байж болно. Хуурай газраас илүү усанд ихэнх хугацаагаа өнгөрөөнө. Маш сайн усч. 10/км цагын хурдтай сэлнэ. Эргээс 687 км зайтай газар сэлж буй эвштэй таарсан гунигт дуулиан байдаг. Маш үнэрч. Хэдэн километрын цаана 1 м цасан дор байгаа далайн хавны үнэрийг мэдрэнэ. Өвөл хээлтэй эвш л хэсэг хугацаанд ичдэг. Уландаа үстэй тул мөсөн дээр халтирахгүйн дээр 40/км цагийн хурд гаргаж чадна.
Гол идэш тэжээл бол арктикт мөсөнд үрждэг далайн хавны зулзага. Гэхдээ энэ ан ав бол Африкад ус уух гэж гол дээр ирж матарт баригддаг Гну гөрөөснөөс шал өөр асуудал юм. Баавгай мөсөн цооногын амсар хавьцаа хэдий бол хэдий хугацаанд хүлээж байгаад амьсгалах гэж гарч ирэхээр нь зулгааж барьдаг. Гэвч энэ аз сорьсон үйлдэл юм. Эрэг дээр хаягдсан сэг зэм, мөсөн цооногт агааргүйдэж хоригдсон далайн гахайг барьж байсан. Ер нь өлсөж үхэхгүйн тулд дийлэх бүхэнлүү л дайрч азаа үздэг. Заримдаа өөрөө эрсддэг. Дэлхийн дулаарал, Арктикийн мөстэй байх хугацаа богиноссоноос болж цагаан баавгайн идэш тэжээл улам л ховордож байна. Канадад суурин газрын хогын цэг дээр олноороо таарах болсон. Бүр цаа буга барьж идсэн тохиол ч гарч байна. Зуны үед шувууны өндөг, өвс, үр жимс, замаг, далайн байцаа хүртэл иддэг. Цагаан баавгайн бүхий л ан хийх оролдлогын 2% нь л бүтэлтэй болдог. Хэрэв ан бүтэлтэй болбол залуу бодгалиуд мах, насанд хүрэгчид өөхийг нь сорчилж 45 кг-г суурин дээр иддэг гэнэ.
4-7 сард ороо хөөцөө болдог. 4 насандаа бэлгэ боловсроно. Хээлээ 7-8 сар тээдэг. 1-3 бамбарууш төрүүлээд 1-2 жил хамтдаа амьдардаг. Эвш 2-3 жилд нэг удаа л ороо ордог.
Байгаль дээр хүн, дулаарал хоёр л энэ араатанд дайсагнаж байна. Бас бамбаруушанд насанд хүрсэн маахай дайсагнана.
Ойролцоогоор 20-25 мянган тоо толгой бий гэж үздэг.
Улаан номонд бүртгэгдсэн. 20-25 наслана. Хүний гарт 45 насласан. Bold Ch.