Бид амьтанд хайртай

25/11/2024

Мозазавр.
Mosasaurs. Далайн эрмэл аварга гүрвэл. Одоогоос 90-д сая жилийн өмнө далай тэнгисийн гол босс байсан. 66 сая жилийн өмнө Цэрдийн галавын сүүлээр сөнөсөн махчин гүрвэл.
Анх хүн төрөлхтөн энэ амьтны үлдэлийг 1764 онд одоогын Нидерландын Маастрихтын шохой чулууны ордоос олж танилцсан.
Тэрнээс хойш энэ гүрвэлийн олон олон эрмэл төрөл зүйлийн нээж олсон. Биеийн урт нь 1-15 м хүртэл урттай байсан гэж палеонтологичид нотлосон байдаг.
Доод зурганд Мароккогоос олдсон Мозазаврын шүднүүд байна. Яг л одоо үеийн аварга загаснууд шиг шүд нь араасаа нөхөгдөн ургадаг байж.
Өндөглөдөг байсан бах боломжтой гэж үздэг. Bold Ch.

24/09/2024

With Maraljingoo – I'm on a streak! I've been a top fan for 4 months in a row. 🎉

21/08/2024

Альбатрос буюу Хурмастын элч шувуу.
Төрөлдөө 21 зүйлтэй. 18 зүйл нь Улаан дансанд бүртгэлтэй. Бөмбөрцөгийн өмнөд хагасаар тархсан. Биеийн урт 80-120 см. Жин 12 хүртлэх кг. Далавчаа дэлгэхэд 3.5-4.25 метр хүрдэг хамгийн урт далавчтай шувуу. Урт, холын нислэгийн аварга. Өдөрт 50 км/цагийн хурдтайгаар 1000 км нисэж чадна. Олон өдөр буухгүйгээр нисэх чадвартай. 5-6 өдөрт ганцхан удаа далавчаа дэвж, бусал үед нь агаарын урсгалыг ашиглан элэн халин нисдэг. Бүр нисэлтэн дундаа унтаж чаддаг. Бас нэг сонин нь ойролцоогоор 500 гр жинтэй ганцхан өндөгөө 80 хоног дардаг. Ер нь ангаахайгаа бойжуулах гэж үүрэндээ 180-240 хоногыг өнгөрөөдөг. Энэ нь бусад шувуудаас маш их урт хугацаа юм. Bold Ch.

22/07/2024

22/07/2024

Миний сайн чаддаг ажил.

05/06/2024

Өнөөдөр Дэлхийн байгаль хамгаалалын өдөр. Хүмүүн төрөлтөн 1972 оноос эхлэн тэмдэглэн өнгөрүүлж байна.
Бид хүрээлэн байгаа орчинг хэдий чинээ өөртөө таацуулна? Төдий чинээ байгаль доройтно!!!

29/05/2024

With Maraljingoo – I just got recognized as one of their top fans! 🎉

17/05/2024

Саола.
Энэ амьтан 1992 онын 5-р сард анх нээгдэж. 1993 онд ш/у-нд бүртгэгдсэн. Бараг бүхий л хөхтөн амьтадыг нээгээд дууссан гэж үзэж байсан ш/у-нд том цохилт, гайхширалыг авчирсан энэ амьтан Вьетнам, Лаос улсуудын хил орчмын бүсээс олдож.
Вьетнамын Ойн яам, Дэлхийн байгаль хамгаалах сангийн хамтарсан судалгааны ажлын үеэр анчны отгоос хачин сонин эвэртэй гавлын яс олж. Ингээд л бүх юм эхэллээ. Нутгийн индиануудаас авсан мэдүүлэгээр энэ амьтан ховор боловч байдаг аж. Тэдэнд ш/у-д бүртгэгдсэн эсэх нь ямар хамаа байх вэ дээ. Судлаачид үл мэдэгдэх амьтны тархац нутгийг тодорхойлоод, урхи тавьж 13 ш бодгаль барьж. Вьетнамаас 6, Лаосоос 7 г. Гэвч удалгүй хоёроос бусад нь үл мэдэгдэх шалтгаанаар үхжээ. Хүний гарт удаан амьдрахгүй нь тодорхой болсон. Тухайн үед хоёр улсын нутаг дэвсгэрт нийтдээ 250 орчим тоо толгой байх магадлалтай гэж таамаг тоо гаргасан.
Ангилалзүйн хувьд антилофтой адил харагддаг боловч морфологийн хувьд сарлаг, одос болон буйвалуудтай ойр төрөл болох нь тодорхой болсон.
90 см өндөр сэрвээтэй, 100 кг орчим жинтэй.
Хар хүрэн өнгөтэй, богинохон боловч маш өтгөн үстэй. Нүүрэн хэсэгтээ содон цагаан толбонуудтай. Эр эмгүй 50 см урт шорон эвэртэй.
Моногами. Аман мэдээгээр 7 гишүүнтэй бяцхан сүрэг харсан гэдэг.
Өдрийн идэвхтэй боловч маш болгоомжтой, ичимхий.
Хоол тэжээлийн хувьд өвслөг ургамал болон үр жимсээр хооллоно.
Борооны улиралаар ороо хөөцөө эхэлж, хээлээ 8 сар тээдэг. Ганц тугал төрүүлдэг.
Байгаль дээрхи дайсан нь бар , матар байх боломжтой. Вьетнамд байгуулсан 60 гаруй хавтгай дөрвөлжин бээр жижигхэн дархан газар байгуулсан боловч нутгийн анчдын гахай, буганд зориулж тавьсан урхи, хавханд үрэгддэг байх магадлал өндөр аж. Дархан газрын ажилчид цөөхөн жилийн дотор 30000 урхи хавх илрүүлж устгасан боловч тухайн үеэс хойш сүүлийн 10-д жил энэ амьтан байгальд байгаа талаар ямар албан ёсны баримт алга байна. Албан бусаар мөр, үлдэл, амьтныг өөрийг нь харсан гэх мэдээлэл бол байдаг гэнэ.
Миний дээр бичсэн бяцхан өгүүлэл бол маш бага баримт нотолгоон дээр үндэслэсэн нилээн их таамаг дэвшүүлсэн судлаачдын өгүүлэл болно.
Ер нь энэ бодгаль 95% судлагдаагүй байгаа аж. Bold Ch.

10/05/2024

Сүү.
Сүүгээр бойжигчид энэ хорвоод анх 220-210 сая жилийн өмнө үүссэнээс хойш мөхөж сэхэж, шинээр үүссэн цэцэглэсэнээс хойш ойролцоогоор 20000 гаруй зүйл амьдарч байсан гэж үздэг. Харин өнөөдөр 6400 гаруй зүйл нь үлджээ.
Сүүгээр бойжигчид буюу хөхтөн гэж онцолдогын учир эх нь үр төлөө төрснөөс нь эхлээд тодорхой хугацаанд сүүгээрээ хооллодогоос болжээ.
Дашрамд дурдахад сүүнд байдаг хамгийн гол орц болох уураг, тос, сахар нь хөхтөн болгонд өөр өөр байдаг.
Хамгийн их тослог сүү Дельфин буюу Далайн гахайнд байдаг. 43,7%.
Хамгийн их уураглаг сүү Чандаганд бий. 15,5%.
Хамгийн их чихэрлэг сүү Хирсэнд бий. 36%.
Харин Хүний сүүний:
-Тослог нь 3,76%.
-Уураг нь 2,14%
-Сахар нь 6,29%.
Bold Ch.

06/05/2024

Хирс.
Одоо бидний үед манай гаригт 5 зүйл хирс амьдардаг бол түүхийн өмнө 57 зүйл хирс амьдарч байсныг палеонтологичид судлаж мэдсэн.
158 см урт хүрсэн гэгддэг аминаас нь үнэтэй эвэр нь бидний үсний гадна бүрхүүл болон хумсыг бүтээдэг кератин хэмээх бодисоос бүрддэг.
Бас нэг сонин. Хирсны хөл 3 хуруутай. Хуруу болгон нь туурайтай. Bold Ch.

04/05/2024

Цагаан баавгай.
(Ursus maritimus). Араатны баг. Баавгайн овгийн хамгийн том төлөөлөгчийн нэг. Хүрэн баавгайнаас 600000 жилийг өмнө салсан гэж үздэг.
Тархац нутаг нь Арктикийг тойрсон арал, эх газрын эрэг хөвөө газар.
Биеийн урт нь 3 м. Сэрвээгээрээ 1.2 м. Жин нь 1 тн хүрдэг. Яг амьдрал дээр 600 кг жинтэй, 2.4 м өндөр маахай ховор тааралддаг. Эвш нь 20% жижиг. Баренцын тэнгисийн цагаан баавгай биерхүү байдаг бол Шпицберген арлын баавгайнууд харьцангуй жижиг. Хүмүүн бид л цагаан баавгай, хүрэн баавгай хоёрыг хооронд нь хэмжээгээр нь өрсөлдүүлж аль нэгийг нь том болгохын төлөө тэмцдэг. Харин 1964 онд Англиас цагаан баавгайн эрмэл өвгийн тавхайн яс олдож, тэр нь 4 м өндөр, 1,2 тн жинтэй байсан нь тодорхой болж. Ер нь цагаан баавгайн ойрын хамаатан нь хүрэн баавгай. Хоорондоо эрлийзэж, цаашид үржих чадвартай үр төл өгдөг аж.
Урт хүзүү, хавтгай, жижигэвтэр толгой, жижиг чих, 30 см шахуу диаметртэй том тавхай, гэрэлд цайран харагдах үс нь энэ амьтны имиж. Уг нь баавгайн арьс нь хар өнгөтэй боловч гэрлийн хугаралаас болж цагаан харагдах өнгөгүй үстэй аж. Энэ үс нь дотроо агаараар дүүрэн байдаг. Арьсан доороо 10-13 см зузаан өөхөн давхрагатай тул -45° хэмийн хүйтнийг ажрахгүй.
Моногами. Хааяадаа идэш тэжээл цуг хайдаг хоёр маахай байж болно. Хуурай газраас илүү усанд ихэнх хугацаагаа өнгөрөөнө. Маш сайн усч. 10/км цагын хурдтай сэлнэ. Эргээс 687 км зайтай газар сэлж буй эвштэй таарсан гунигт дуулиан байдаг. Маш үнэрч. Хэдэн километрын цаана 1 м цасан дор байгаа далайн хавны үнэрийг мэдрэнэ. Өвөл хээлтэй эвш л хэсэг хугацаанд ичдэг. Уландаа үстэй тул мөсөн дээр халтирахгүйн дээр 40/км цагийн хурд гаргаж чадна.
Гол идэш тэжээл бол арктикт мөсөнд үрждэг далайн хавны зулзага. Гэхдээ энэ ан ав бол Африкад ус уух гэж гол дээр ирж матарт баригддаг Гну гөрөөснөөс шал өөр асуудал юм. Баавгай мөсөн цооногын амсар хавьцаа хэдий бол хэдий хугацаанд хүлээж байгаад амьсгалах гэж гарч ирэхээр нь зулгааж барьдаг. Гэвч энэ аз сорьсон үйлдэл юм. Эрэг дээр хаягдсан сэг зэм, мөсөн цооногт агааргүйдэж хоригдсон далайн гахайг барьж байсан. Ер нь өлсөж үхэхгүйн тулд дийлэх бүхэнлүү л дайрч азаа үздэг. Заримдаа өөрөө эрсддэг. Дэлхийн дулаарал, Арктикийн мөстэй байх хугацаа богиноссоноос болж цагаан баавгайн идэш тэжээл улам л ховордож байна. Канадад суурин газрын хогын цэг дээр олноороо таарах болсон. Бүр цаа буга барьж идсэн тохиол ч гарч байна. Зуны үед шувууны өндөг, өвс, үр жимс, замаг, далайн байцаа хүртэл иддэг. Цагаан баавгайн бүхий л ан хийх оролдлогын 2% нь л бүтэлтэй болдог. Хэрэв ан бүтэлтэй болбол залуу бодгалиуд мах, насанд хүрэгчид өөхийг нь сорчилж 45 кг-г суурин дээр иддэг гэнэ.
4-7 сард ороо хөөцөө болдог. 4 насандаа бэлгэ боловсроно. Хээлээ 7-8 сар тээдэг. 1-3 бамбарууш төрүүлээд 1-2 жил хамтдаа амьдардаг. Эвш 2-3 жилд нэг удаа л ороо ордог.
Байгаль дээр хүн, дулаарал хоёр л энэ араатанд дайсагнаж байна. Бас бамбаруушанд насанд хүрсэн маахай дайсагнана.
Ойролцоогоор 20-25 мянган тоо толгой бий гэж үздэг.
Улаан номонд бүртгэгдсэн. 20-25 наслана. Хүний гарт 45 насласан. Bold Ch.