10/07/2025
Voor zij die het nog niet zouden weten.
De wetenschap achter de dominantietheorie: een update
Het idee van de 'dominante hond' en de 'roedelleider' is een concept dat velen van ons kennen. Decennialang was het de standaardmanier om de relatie tussen mens en hond te bekijken. Maar net als elke wetenschap, evolueert ook de gedragswetenschap. Vandaag de dag biedt onderzoek ons een genuanceerder en accurater beeld, dat ons helpt de band met onze honden te versterken.
Laten we eens kijken waarom de wetenschap is afgestapt van het klassieke dominantie-model.
1. Een verkeerd begrepen wolvenroedel
De theorie was grotendeels gebaseerd op studies naar wolven in gevangenschap in de jaren '40. Dit waren vaak ongerelateerde wolven in een kleine ruimte, wat leidde tot stress en competitie. Dit model van een constante strijd om de hoogste rang werd toegepast op onze huishonden.
Echter, onderzoek door o.a. dr. L. David Mech aan wolven in het wild toonde een heel ander beeld. Een wilde roedel is geen vechtclub, maar een familie: een ouderpaar met hun jongen. De leiders zijn simpelweg de ouders en hun rol is opvoedkundig, niet gebaseerd op onderdrukking.
2. Een hond is geen wolf
Door duizenden jaren domesticatie zijn honden fundamenteel gaan verschillen van wolven. Hun sociale gedrag is veel flexibeler en gericht op samenleven met de mens. Onderzoek van gedragsbiologen zoals dr. John Bradshaw toont aan dat de relatie die een hond met zijn eigenaar heeft, wetenschappelijk gezien veel meer lijkt op een hechtingsband (zoals tussen ouder en kind) dan op een concurrentiestrijd binnen een roedel. Onze honden proberen ons niet te domineren, ze proberen binnen onze sociale groep te functioneren op een manier die voor hen logisch is.
3. De sociale structuur van honden is fundamenteel anders
Dit is niet zomaar een aanname, het is aangetoond in direct vergelijkend onderzoek. Studies naar het gedrag van vrijlevende honden (de meerderheid van de hondenpopulatie wereldwijd) tonen aan dat zij geen stabiele, coöperatieve roedels vormen zoals wolven dat doen. Wolvenroedels hebben een duidelijke hiërarchische structuur die essentieel is voor de gezamenlijke jacht en het grootbrengen van welpen. Vrijlevende honden daarentegen vormen losse, veranderlijke groepen. Hun interacties zijn meer gebaseerd op het vermijden van conflicten en het onderhouden van individuele vriendschappen dan op het handhaven van een rigide rangorde. Een studie van o.a. Cafazzo et al. (2010) naar vrijlevende honden toonde aan dat 'dominantie' bij hen zeer contextafhankelijk en fluïde is, en niet de vaste structuur heeft die we bij wolven zien. De hond is geëvolueerd tot een 'scharrelaar' die profiteert van de nabijheid van de mens, niet tot een roedeljager.
4. 'Dominant gedrag' is meestal iets anders
Gedrag dat we vaak als 'dominant' bestempelen, heeft meestal een andere oorzaak. Vanuit de gedragstherapie kijken we naar de onderliggende emotie en motivatie:
* Grommen bij de voerbak? Dit is vaak 'resource guarding' (het bewaken van een bron), wat voortkomt uit de angst om iets waardevols te verliezen, niet uit een drang om de baas te zijn.
* Op de bank springen? De bank is comfortabel. Dit is aangeleerd gedrag dat zichzelf beloont.
* Trekken aan de lijn? De hond is enthousiast, wil ergens naartoe, of heeft nooit geleerd om rustig mee te lopen.
Door gedrag te labelen als 'dominantie' missen we de echte oorzaak en de ware communicatie van onze hond. Een aanpak gebaseerd op straf en correctie om de 'dominantie' te onderdrukken, kan angst en onzekerheid vergroten en de vertrouwensband ernstig beschadigen.
❗️Conclusie: van hiërarchie naar harmonie
Een moderne, wetenschappelijk onderbouwde visie stapt af van het idee van een machtsstrijd. In plaats daarvan focussen we op het begrijpen van de communicatie van de hond, het bieden van veiligheid en voorspelbaarheid en het opbouwen van een partnerschap via positieve bekrachtiging. Dit leidt niet alleen tot effectievere resultaten, maar ook tot een diepere, meer respectvolle relatie.
Onze aangesloten gedragsprofessionals zijn getraind om te werken vanuit deze nieuwste wetenschappelijke inzichten. Ze helpen u de vraag achter het gedrag van uw hond te begrijpen.
➡️ Vind een gekwalificeerde professional in uw buurt via onze website: https://diergedragsprofessional.be
---
Referenties voor verdere lectuur:
1. Mech, L. D. (1999). Alpha status, dominance, and division of labor in wolf packs. Canadian Journal of Zoology, 77 (8), 1196-1203.
2. Bradshaw, J. W. S., Blackwell, E. J., & Casey, R. A. (2009). Dominance in domestic dogs—useful construct or bad habit? Journal of Veterinary Behavior, 4 (3), 135-144.
3. Cafazzo, S., Valsecchi, P., Bonanni, R., & Natoli, E. (2010). Dominance in a group of free-ranging domestic dogs: age, s*x, and access to resources. Behavioral Ecology, 21 (3), 443-455
4. Herron, M. E., Shofer, F. S., & Reisner, I. R. (2009). Survey of the use and outcome of confrontational and non-confrontational training methods in client-owned dogs showing undesired behaviors. Applied Animal Behaviour Science, 117 (1-2), 47-54.
